Vanaf 2005 is er een wettelijke verplichting tot het aanstellen van een preventiemedewerker. In Artikel 13 van de Arbowet staat deze verplichting opgenomen.
Over wat nu precies de bedoeling is met deze verplichte Arbofunctionarissen bestaat de nodige onduidelijkheid. Ook wat betreft opleiding en takenpakket is het niet duidelijk wat moet, mag of kan. Dit artikel probeert duidelijkheid te scheppen op deze vragen. Is het aanstellen van een preventiemedewerker verplicht?
Als het bedrijf maximaal 25 medewerkers heeft mag de werkgever de taak van preventiemedewerker zelf vervullen. Voorwaarde is dan wel dat er voldoende waarborg is voor de deskundigheid, ervaring en uitrusting om deze taken uit te voeren. Zijn dit er meer dan zal er een preventiemedewerker moeten worden aangewezen. Het is dus verplicht dat iemand de taak van preventiemedewerker vervuld binnen het bedrijf.
Een belangrijk doel van deze verplichting is gelegen in het feit dat de overheid de verantwoordelijkheid van werkgevers en werknemers voor arbeidsomstandigheden wilde vergroten. Je kunt dit zien als reactie op de in het verleden aanwezige gewoonte om alle Arbozaken te delegeren aan externe Arbodiensten. Men zag dit in veel gevallen als een ‘over de schutting beleid’ waarmee het nemen van verantwoordelijkheden niet goed werd ingevuld. Een ander belangrijk punt is dat men meer focus wil op preventie (i.p.v. verzuim). Door de aanwezigheid van één of meer preventiemedewerkers is er binnen het bedrijf een aanspreekpunt voor arbeidsomstandigheden. Het is dus zaak dat de medewerkers weten wie deze functie vervuld!
Afhankelijk van de bedrijfsrisico’s kan er meer of minder scholing wenselijk zijn. Ook de eigen ervaring en reeds gevolgde opleidingen spelen hier mee. Kijk ook goed naar de taakomschrijving. De opleiding moet hier als het ware mee kloppen. Ook de omvang van de organisatie en het aantal uren die iemand besteedt aan deze taak zijn van belang.
- Voor professionele preventiemedewerkers (belangrijk deel van het werk): De Arbovakopleiding of een persoonlijke (modulaire) leergang.|
- Als toegevoegde taak (aantal uur per week tijdsinvestering): Kijk naar de taken; zijn die vooral coördinerend en/of beleidsmatig: de cursus PM/Arbocoördinator is dan een veel gekozen opleiding (combinatie van de cursus Arbobeleid en RI&E). Ga je meer uitvoerend aan de slag: kies dan de meer praktische combi van RI&E en Werkplekonderzoek (kantooromgeving) of RI&E en Fysieke belasting (productieomgeving/zorg etc.).
De basismodule preventiemedewerker is een oriënterende cursus. In de praktijk komen hier medewerkers uit het MKB of mensen die eerst willen weten wat de taak van preventiemedewerker nu eigenlijk inhoud. Ook is deze training te gebruiken als update voor mensen die willen weten wat actuele ontwikkelingen zijn.
Globaal zou je kunnen stellen dat de preventiemedewerker het aanspreekpunt is voor Arbo binnen het bedrijf. Punt is dat Arbo een breed begrip is. Ook zijn er vaak specifieke risico’s binnen een bedrijf. Denk aan fysieke belasting, straling of werken op hoogte. Dan is het niet erg functioneel om de preventiemedewerker als manusje van alles op Arbogebied aan te stellen. De overheid geeft aan dat er minimaal drie taken zijn waar de preventiemedewerker bemoeienis mee heeft:
- Het meewerken aan de uitvoering van de Risico Inventarisatie en Evaluatie
- Het adviseren, dan wel nauw samenwerken met de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging
Het (in algemene zin) meewerken aan het realiseren van te nemen maatregelen die gericht zijn op een zo goed mogelijk Arbobeleid. Als de uitvoering van deze taken op organisatorische bezwaren stuit, kunnen de taken ook deels worden overgenomen door andere deskundige medewerkers. Wie wat doet, dient dan in het Arbobeleid van de organisatie beschreven te worden. Zo kunnen ergocoaches of werkplekadviseurs helpen om werkplekproblematiek op te lossen. Til- en transfercoaches kunnen support en training geven op het gebied van fysieke belasting. De leidinggevende van een groep medewerkers die op hoogte moeten werken kan bewaken of de benodigde maatregelen zijn genomen om dit op verantwoorde wijze te doen. Deze medewerkers dienen dan wel over voldoende deskundigheid te beschikken. Ten aanzien van de risico-inventarisatie kan de preventiemedewerker op allerlei manieren bemoeienis hebben:
- De PM kan zelf de inventarisatie uitvoeren
- Hij kan dit doen samen met een deskundige op dit gebied (extern of intern)
- Hij kan dit delegeren/coördineren.
De essentie is dat het bedrijf doet wat het vanuit de Arbowet verplicht is. De PM helpt om deze verplichtingen te bewaken. Dit kan controlerend en informerend, maar zal in veel gevallen ook actief gebeuren. Je kan stellen dat het belangrijkste is dat zaken goed geregeld zijn binnen het bedrijf. Een PM mag natuurlijk altijd meer doen.
Het kennisniveau van een preventiemedewerker is enerzijds afhankelijk van de risico’s en anderzijds van de taken die iemand heeft. Deze dienen immers op doelmatige wijze te kunnen worden ingevuld. Dit kennisniveau moet aansluiten bij de risico’s benoemd in de risico-inventarisatie van het bedrijf. Een bedrijf moet kunnen aantonen dat de preventiemedewerker over het vereiste kennisniveau beschikt. Er is geen opleiding- of certificeringverplichting. Het kan best zijn dat een PM door werkervaring en zelfstudie voldoende kennis en vaardigheden heeft om de taak van PM goed uit te voeren. Het is dan zaak dit inzichtelijk te maken. In de meeste gevallen is het raadzaam een opleidingstraject vast te stellen om goed invulling te kunnen geven aan deze rol. Dit gebeurd in de praktijk te weinig. Het hebben van certificaten kan dan meehelpen om aan te tonen dat de juiste inspanning is verricht om de kennis en vaardigheden te waarborgen.
Ja, je hebt dezelfde bescherming als iemand die in de OR zit. Dit omdat de overheid stelt dat de taken onafhankelijk en zelfstandig vervuld moeten kunnen worden. Benadeling uit hoofde van deze functie wordt dus beschermd volgens artikel 21 van de Wet op de Ondernemingsraden. Mag de PM in de OR zitten? Ja, dit mag. Het kan er toe bijdragen dat de OR goed geïnformeerd is over de arbeidsomstandigheden. Hoeveel preventiemedewerkers moet een bedrijf hebben? Dit staat niet vast en is afhankelijk van de manier waarop Arbo is georganiseerd binnen het bedrijf. Binnen het Arbobeleid dienen taken en verantwoordelijkheden goed beschreven te zijn. Middels de risico-inventarisatie is te toetsen of de taken op doelmatige wijze worden ingevuld. In de regel kan dit beteken dat er verschillende medewerkers binnen het bedrijf Arbotaken hebben, ze hoeven niet allemaal PM te zijn, maar het kan aan te raden zijn dit te formaliseren. Het minimum is één PM, maar het moet wel doelmatig en functioneel kloppen met de organisatie. Als voorbeeld een Gemeente. Deze zal veelal meerdere preventiemedewerkers hebben; voor de kantoororganisatie, de buitendienst, een zwembad, sporthallen en mogelijk andere gemeentelijke instellingen. Zo kom je al gauw op een stuk of vijf preventiemedewerkers met aparte aandachtsgebieden (locaties en risico’s). Mogelijk is er een coördinerende PM of Arbocoördinator voor de onderlinge afstemming en beleidsontwikkeling. Heeft de OR nog een rol bij de benoeming van de preventiemedewerker? De ondernemingsraad dient geïnformeerd te worden over de aanstelling van de preventiemedewerker en heeft formeel instemmingsrecht. De OR heeft dus een duidelijk omschreven bemoeienis met de aanstelling.
Het meest duidelijke verschil is de formele status (aanstelling en ontslagbescherming) die de preventiemedewerker geniet. Verder kunnen taken en verantwoordelijkheden net zo goed verschillen als overeenkomen. Heeft de PM ook de verantwoordelijkheid voor de arbeidsomstandigheden binnen een bedrijf? Nee, de eerste eindverantwoordelijke is de werkgever. Ook hebben medewerkers een eigen verantwoordelijkheid t.a.v. het meewerken aan goede arbeidsomstandigheden en voorlichting, het melden van onveilige situaties en dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen. De PM hoeft geen Arbopolitie van het bedrijf te zijn. Aanspreken van medewerkers op onveilig of ongewenst gedrag is niet specifiek een taak van de preventiemedewerker, al zal deze dit in de praktijk wel doen in voorkomende gevallen.