Eén van de valkuilen van een Veiligheidskundige is het uitdragen van veiligheid vanuit een ivoren toren, zonder te checken of de boodschap:
a) wel de juiste is;
b) op de juiste wijze wordt geïnterpreteerd;
c) geaccepteerd wordt op de werkvloer.
Veiligheid wordt vaak gezien als de verantwoordelijkheid van één individu (of een team van Veiligheidskundigen) in plaats van de dagelijkse verantwoordelijkheid van een ieder binnen de organisatie. Stap als Veiligheidskundige uit de ivoren toren!
In het boek ‘Veiligheidsfabels’ van Carsten Busch wordt dit probleem goed beschreven. Busch stelt dat velen denken dat veiligheid afzonderlijk te managen is. Veiligheid wordt gezien als iets dat parallel aan het primaire proces gebeurt, maar veiligheid is niet een optie die aan het primaire proces toegevoegd kan worden. Het is een element dat geïntegreerd moet worden in dit primaire proces. Maar hoe doe je dit?
Natuurlijk zijn kennis, ervaring en een gedegen opleiding noodzakelijk bij het beoordelen van risico’s. Een gedegen risicobeoordeling vraagt om de inzichten van een opgeleid Veiligheidskunde. Het belang van kennis en ervaring met het (primaire) proces wordt onderschat. Dit is echter essentieel, wanneer je veiligheid wilt integreren in het primaire proces.
Busch stelt zelfs in zijn boek dat de belangrijkste personen die aan een risicobeoordeling dienen deel te nemen, degenen zijn die het meeste over de klus, de activiteit of het systeem (het primaire proces) weten.
“Een risicobeoordeling die wordt gedaan door een veiligheidsprofessional in zijn eentje, achter zijn bureau, is meestal minder waard dan het papier waarop het rapport wordt geprint.”
Neem als Veiligheidskundige actief deel aan discussies. Heb naast antwoorden ook veel vragen. Als Veiligheidskundige hoef je volgens Busch niet constant op de werkvloer te zijn en hoef je niet een volledige operationele kennis te hebben. De input van personen die deze operationele kennis wel hebben is belangrijk. Busch zegt hierover: Deelnemen aan discussies betekent niet alleen praten. Het betekent vooral ook luisteren. Je hebt één mond en twee oren en in die verhouding dien je ze ook te gebruiken.
Het is als Veiligheidskundige de kunst om deze input te combineren met de eigen kennis van risico’s en het kunnen stellen van kritische vragen.
Iedere organisatie heeft er baat bij te investeren in kennis en begrip van arbeidsveiligheid. Hierdoor ligt de verantwoordelijkheid niet meer primair bij de Veiligheidskundige of veiligheidsprofessional. Dit doen steeds meer bedrijven door procesverantwoordelijken en/of operationeel leidinggevenden op te leiden op een kennisniveau dat tussen VCA en Veiligheidskunde ligt. Lees ook: Een veilige werkomgeving? VCA alleen is onvoldoende!
Vanuit deze gedachten is de Basis Veiligheidskunde opleiding ontstaan. Deze opleiding legt een gedegen basis om kundig in het proces met veiligheid aan de slag te gaan. Een Basis Veiligheidskundige leert hoe ongevallen kunnen ontstaan en nog belangrijker, hoe medewerkers betrokken kunnen worden bij veiligheid en hoe je ze motiveert.
Dat de verantwoordelijkheid niet primair bij de Veiligheidskundige ligt, betekent niet dat we veiligheid als een algemeen goed moeten zien. Wanneer de verantwoordelijkheid voor veiligheid als gedeelde verantwoordelijkheid wordt gezien, kan ik me als individu minder verantwoordelijk voelen. Denk ook maar eens aan het bystander effect. Deze theorie zegt dat hoe groter de groep omstanders, hoe kleiner de kans dat iemand ingrijpt. Oorzaken van het bystander effect wijzen onder andere naar de gedeelde verantwoording. Je bent niet alléén verantwoordelijk.
Veiligheid is de verantwoordelijkheid van iedereen, maar iedereen levert wel zijn of haar eigen/specifieke bijdrage hieraan. Het is belangrijk dat iedereen deze verantwoordelijkheid kent en voelt.
Zorg dat veiligheid niet als iets tastbaars gezien wordt. Veiligheid is dynamisch. Veiligheid moet steeds opnieuw gecreëerd worden, ieder uur van de dag en iedere dag van week.