Dit artikel is geschreven door Gerald van Engeland. Gerald is expert op het gebied van machineveiligheid bij Kader en heeft recent een nieuw boek geschreven. In zijn nieuwste werk duikt hij diep in de wereld van Safety Integrity Level (SIL) en Performance Level (PL) – veiligheidsgerelateerde delen van besturingssystemen, die zelden zo helder en praktisch worden uitgelegd. Bestel het boek via de knop hieronder.
Wat is technische veiligheid? Praktijkvoorbeelden onder de loep
In 1995 dachten wij dat binnen enkele jaren de machinebouw en eindgebruikers van machines de relevantie en begrip voor Machineveiligheid zou begrijpen en toepassen. Echter, door toegenomen aspecten vanuit de techniek is het vakgebied alleen maar uitdagender en complexer geworden.
Om al deze aspecten rondom Machineveiligheid eens overzichtelijk bij elkaar te brengen, beschrijven wij in dit artikel een fictieve machine en een aantal voorbeelden van maatregelen die nodig zijn om deze machine veilig te gebruiken. Let op: het zijn slechts voorbeelden en ook nog eens gebaseerd op een ideale wereld. Samenvattende conclusie; de meeste machinebouwers en machinegebruikers hebben echt nog werk aan de winkel om blijvend te zorgen dat medewerkers veilig en gezond naar hun werk gaan en veilig en gezond weer thuis komen!
Voorbeeldmachine: Halffabrikaten 1 en 2 worden door de operator in een machine geplaatst. In deze machine bevindt zich een robot en een aantal mechanische bewerkingen (achter een deurtje) die van de twee onderdelen een eindproduct maken.
De fabrikant van de machine:
- Moet een veilige machine bouwen die voldoet aan de eisen uit de wet
- Wettelijk kader: Machinerichtlijn en Machineverordening
- Voert een risicobeoordeling uit vanaf het eerste ontwerp en kiest risico reducerende maatregelen in de volgorde (1-pas ontwerp aan; 2-beveiligingsmaatregelen; 3-informeer de gebruiker)
- Levert de machine met een gebruiksaanwijzing
- Voorziet de machine van een CE-markering en een ondertekende verklaring van overeenstemming met de machinerichtlijn
De werkgever:
- Moet veilige machines ter beschikking stellen aan de medewerkers
- Wettelijk kader: Arbeidsmiddelenrichtlijn
- Beoordeelt of de machine met de juiste documenten (gebruiksaanwijzing/CE-markering) is geleverd
- Beoordeelt (op een passend technisch niveau) of de machine veilig te gebruiken is en voert een Risico-Inventarisatie & -Evaluatie (RI&E) uit.
- Maakt plannen voor alle benodigde werkzaamheden met betrekking tot reinigen en onderhoud
- Zorgt dat de machine veilig blijft gedurende de gehele levensduur van de machine.
De operator kan veilig een product in de machine plaatsen omdat de machinefabrikant heeft voorzien in een veiligheidsfunctie die ervoor zorgt dat de vergrendelde deur pas kan worden geopend als de robot in de veilige positie is en/of een veiligheidsfunctie die zorgt dat als de deur geopend wordt alle bewegingen stoppen. De werkgever ziet dat deze veiligheidsfuncties zijn uitgelegd in de gebruiksaanwijzing en neemt de levensduur van de componenten en de onderhoudsvoorschriften over in het onderhoudsplan
De operator kan een product veilig vanaf een pallet pakken omdat de werkgever in de RI&E heeft opgenomen dat er voldoende ruimte is om deze pallet te plaatsen, ook worden de risico’s met betrekking tot de heftruck die de pallets komt brengen in kaart gebracht en gereduceerd.
De schoonmaker kan veilig de machine reinigen omdat de machinefabrikant ervoor zorgt dat de machine veilig af te schakelen is, en voor eventuele onderdelen die draaiend moeten worden gereinigd zijn er voorzieningen die dit op een veilige manier mogelijk maken. De werkgever zorgt ervoor dat de schoonmakers de juiste materialen en persoonlijke beschermingsmiddelen hebben en dat instructies van de fabrikant voor de schoonmakers in een begrijpelijke vorm aanwezig zijn. Als de vloer te glad dreigt te worden vanwege schoonmaken wordt deze voorzien van een antislip coating
De technische dienst kan veilig de pneumatische cilinders afstellen in de buurt van de robot. Het openen van de deur stopt alle aandrijvingen en maakt de pneumatische cilinders drukloos. Dat zijn prima veiligheidsfuncties voor de operator maar de technici kunnen de cilinders niet meer afstellen. De machinefabrikant heeft al ingeschat dat er daarom een motivatie is om de functieblokkerende deur te manipuleren om toch ‘met druk op de cilinders’ te kunnen afstellen. Vanwege deze motivatie heeft de machinefabrikant een afstelmodus toegevoegd waarmee met geopende deur toch druk op de cilinders kan staan. De robot is in deze afstelmodus veilig afgeschakeld. De werkgever staat uiteraard niet toe dat veiligheidsvoorzieningen worden gemanipuleerd en houdt deze in goede staat gedurende de levensduur van de machine.
De gebruiker kan er zeker van zijn dat de hierboven beschreven veiligheidsfuncties (uitgevoerd door de hardware en de software van het besturingssysteem) de juiste prestatie leveren. De machinefabrikant heeft namelijk alle veiligheidsfuncties met een PL of SIL niveau gerealiseerd. De hardware is robuust genoeg met een hele lage faalkans en de software is foutloos. Dit heeft de machinefabrikant bereikt door een grondig en gedocumenteerd specificatie- en ontwerptraject inclusief verificatie en validatie. De werkgever kan in de gebruiksaanwijzing lezen hoe deze veiligheidsfuncties werken, welke componenten de veiligheidsfuncties uitvoeren, welke PL/SIL levels worden bereikt en wat de werkgever allemaal moet doen om gedurende de levensduur van de machine de veiligheidsfuncties in stand te houden.
In de ideale wereld is de kans miniem maar als er toch een ongeluk plaatsvindt dan heeft de werkgever een RI&E waarin alle risico’s in kaart zijn gebracht. De werkgever heeft de maatregelen uit het plan van aanpak van de RI&E uitgevoerd, de machine is in goede staat gehouden en het onderhoud is vastgelegd. De machinefabrikant heeft een technisch dossier met o.a. de tekeningen en schema’s, risicobeoordeling, gebruiksaanwijzing en ontwerpbeslissingen. Ook de traceerbare ontwerpgeschiedenis van de veiligheidsgerelateerde hardware en software van het besturingssysteem is door de machinebouwer in het technisch dossier opgenomen. In de nabije toekomst (machineverordening) kan de machinebouwer ook met behulp van een traceringslogboek de geschiedenis van de veiligheidsgerelateerde software van de 5 jaar voorafgaande aan het ongeval aantonen.
De ‘roze wolk voorbeelden’ hierboven zijn natuurlijk niet de situaties die wij dagelijks bij onze klanten aantreffen. Zoals gezegd is er nog werk aan de winkel. We helpen jullie hier graag bij!
Wist jij dat wij je bij Kader op het gebied van technische veiligheid compleet kunnen ontzorgen? Denk bijvoorbeeld aan verschillende opleidingen of adviesdiensten! Klik hier voor ons volledige opleidingsaanbod op het gebied van technische veiligheid en bekijk hier op welke manieren we je op het gebied van advies, van dienst kunnen zijn!
Opleidingen op het gebied van machineveiligheid
Stel een vraag